Alle bedrijven, groot of klein, zijn vanuit de Arbowet verplicht om een veilige werkplek te bieden, niet alleen fysiek maar ook mentaal. Dat is niet alleen in het belang van de werknemers, maar ook van de organisatie: een veilige werkvloer bevordert een fijne, collegiale sfeer en daarmee optimale samenwerking, betere productiviteit en minder ziekmeldingen.
Een veilige werkvloer bevorderen vraagt om méér dan beleid – het vraagt om cultuur, bewustzijn en structurele inzet. Hieronder zijn de belangrijkste acties te vinden die organisaties kunnen nemen. Een vertrouwenspersoon kan hierover meedenken en er actief aan bijdragen.
Acties
Een interne vertrouwenspersoon
Een externe vertrouwenspersoon
Handige links
Acties
1. Maak veiligheid expliciet onderdeel van beleid en leiderschap
– Veranker sociale veiligheid in gedragscodes, onboarding en evaluaties.
– Laat leiders actief het goede voorbeeld geven: aanspreekbaar zijn, luisteren, grenzen respecteren.
2. Stimuleer een open meldcultuur
– Communiceer helder waar, hoe en bij wie medewerkers terechtkunnen.
– Zorg dat meldingen serieus genomen worden, zonder victim blaming of reputatiezorgen.
3. Investeer in training en bewustwording
– Geef trainingen over grensoverschrijdend gedrag, machtsdynamiek, trauma-sensitief reageren.
– Zorg dat iedereen, van directie tot stagiair, weet wat gewenst en ongewenst gedrag is.
4. Stel goed opgeleide vertrouwenspersonen aan
– Kies bewust tussen interne en externe vertrouwenspersonen, of combineer beide.
– Zorg voor regelmatige bijscholing en duidelijke rolafbakening.
5. Bevorder inclusieve omgangsvormen
– Gebruik genderbewuste en inclusieve taal in communicatie en beleid.
– Wees alert op micro-agressies, uitsluiting en stereotypering — ook in informele sfeer.
6. Monitor en evalueer actief
– Voer periodiek werkvloeronderzoek uit naar sociale veiligheid en meldbereidheid.
– Gebruik de uitkomsten om beleid en cultuur bij te sturen.
7. Reageer adequaat op incidenten
– Handel snel, transparant en zorgvuldig bij meldingen.
– Bescherm de melder, bied nazorg, en communiceer over vervolgstappen zonder vertrouwelijkheid te schenden.
Een interne vertrouwenspersoon
Het is mogelijk een interne vertrouwenspersoon aan te wijzen. Daar zitten voor- en nadelen aan.
Voordelen:
– snelle bereikbaarheid en laagdrempelig contact
– kennis van de organisatiecultuur en context
– snellere signalering van patronen of risico’s
– kostenbesparend (geen externe contracten of consultancykosten).
Nadelen:
– risico op belangenverstrengeling of loyaliteitsconflict
– twijfel aan onafhankelijkheid en vertrouwelijkheid
– beperkte expertise bij complexe of traumatische casussen, zeker bij seksueel grensoverschrijdend gedrag is gespecialiseerde kennis cruciaal
– minder geschikt bij cultuurverandering of diepgewortelde problemen
Wanneer is een interne vertrouwenspersoon wél passend?
– In kleinere organisaties met een open cultuur en duidelijke meldstructuur.
– Als aanvulling op een externe vertrouwenspersoon (hybride model).
– Bij meldingen die vooral gaan over werkdruk, communicatie of integriteit – niet over trauma of grensoverschrijdend gedrag.
In alle gevallen is het van belang dat de interne vertrouwenspersoon de juiste trainingen en opleidingen volgt. Daarbij valt te denken aan een basistraining vertrouwenspersoon (aangeboden door verschillende opleiders), verdiepingsmodules (bijvoorbeeld over seksueel grensoverschrijdend gedrag, discriminatie, integriteit of trauma-sensitief werken) en op zijn minst certificering via de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen.
Een externe vertrouwenspersoon
Een externe vertrouwenspersoon biedt een objectief en onafhankelijk luisterend oor aan medewerkers, die de omgang op de werkvloer of wijze van leidinggeven als kwetsend hebben ervaren. Denk bijvoorbeeld aan pesten, intimidatie, seksuele intimidatie, agressie en geweld of discriminatie. Een gecertificeerd Vertrouwenspersoon Ongewenste Omgangsvormen luistert zonder oordeel en met ruimte voor verhaal en emotie. Alles blijft vertrouwelijk en de melder blijft de regie houden.
Hoe werkt het?
Nadat een organisatie een vertrouwenspersoon heeft aangesteld, kunnen werknemers daar rechtstreeks contact mee opnemen. Daarbij wordt de leidinggevende niet ingelicht, wat de drempel voor het bespreekbaar maken van problemen verlaagt. De vertrouwenspersoon inventariseert samen met de melder wat de belangrijkste klachten zijn, bespreekt de verschillende oplossingen en mogelijkheden, en begeleidt de medewerker bij eventuele vervolgstappen. Daarnaast kan de vertrouwenspersoon de organisatie advies op maat geven om ongewenst gedrag op de werkvloer te voorkomen, en ook dan geldt het beroepsgeheim. De vertrouwenspersoon kan dus niet met andere organisaties bespreken of, en wat voor interne problemen er eventueel spelen.
Handige links
Op de website van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen (LVV) is meer informatie, en zijn gecertificeerde externe vertrouwenspersonen te vinden.
Om organisaties te helpen met een aanpak tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld op de werkvloer, heeft de overheid de Handreiking Cultuurverandering ontwikkeld met pragmatische en goed onderbouwde adviezen.
In de campagne Met elkaar trekken we de grens bundelt de overheid informatie en tips voor werkgevers en werknemers.